Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği
Günümüzde Enerji Verimliliği hakkında artık birçoğumuz bilgi sahibiyiz. Binalarda yaşam standardı ve hizmet kalitesinin, endüstriyel işletmelerde ise üretim kalitesi ve miktarının düşüşüne yol açmadan birim hizmet veya ürün miktarı başına enerji tüketiminin azaltılması olarak verimliliği tanımlayabiliriz.
Hepimizin bu konu ile ilgili bir fikri ve bir yorumu var artık. Fakat toplum olarak yanlışa düştüğümüz nokta binamızın enerji verimliliğinin yapacağımız yalıtım uygulaması ile sağlanacağını düşünmemiz.
Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği'nden bahsettikçe konu ile ilgili fikirlerinizin değişeceğini düşünüyorum. Yalıtımın yanında gerekli olan diğer başlıklar hakkında da bilinçlenmemiz gerektiğini düşünüyorum.
Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği ile tanışmadan önce, işbu yasaya Avrupa Birliği'nin 2002/91/EC Çevre Direktifi ardından 2/05/2007 Enerji Verimliliği Kanunları basamak olmuştur bilgisini verelim.
Avrupa Birliği 2002/91/EC Çevre Direktifinin içerdiği düzenlemeler;
Binaların enerji performansını hesaplamak için kullanılacak ortak bir metodoloji geliştirilmesi
Yeni binalar için minimum enerji performansı şartı
Yenilecek mevcut büyük ölçekli binalar için minimum enerji performansı şartları
Binalarda enerji sertifikalandırılması
Merkezi sisteme sahip binalarda ısınma giderlerinin tüketim ile ilişkili paylaşımı
Sıcak su kazanları ve iklimlendirme sistemlerinin periyodik denetimi
Yapılan araştırmalar neticesinde, binalarda ısıtma, soğutma, sıcak su ve havalandırma sistemleri ile %50 oranında; doğru suni ve doğal aydınlatma ile %20 oranında enerji tasarrufu sağlayabiliriz.
Enerjisinin %75‘ini ithal eden bir ülke olarak, ülke enerji ihtiyacının %10‘unu binalarda enerji verimliliği ile azaltabiliyor olmamız azımsanacak bir matematik hesabı değildir.
Yönetmelik yeni binalar ve mevcut binalar şeklinde daha iyi anlaşılacağını düşündüğümden, konuyu bu iki başlığa ayırıyorum. Mevcut binalar yani 5627 sayılı kanun gereğince 01/01/2011 tarihinden önce yapı ruhsatı alan binalar için BEP Yönetmeliği; mimari tasarım, ısı yalıtımı, mekanik tesisat, otomasyon, aydınlatma, yenilebilir enerji kullanımı, kojenerasyon sistemlerini kapsar. Yeni binalar için ise asgari performans kriterlerini, enerji performansı hesaplama usullerini, enerji kimlik belgesi düzenlenmesini, bina denetleme ve periyodik kontrollerini, yetkilendirmeleri, yetkilerin düzenlenmesini kapsar.
Sanayi alanlarında üretim faaliyetleri yürütülen binalar, planlanan kullanım süresi iki yıldan az olan binalar, toplam kullanım alanı 50 m2’nin altında olan binalar, seralar, atölyeler ve münferit olarak inşa edilen ve ısıtılmasına ve soğutulmasına gerek duyulmayan depo, cephanelik, ardiye, ahır, ağıl gibi binalar bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
Yönetmelik 05/12/2007 tarihinde resmi gazetede yayınlanmıştır. Uygulamaya başlanması ise 05/12/2009 tarihindedir.
Türk Standartları Enstitüsü ve Genel Müdürlük ile müştereken hazırlanarak Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından yürürlüğe konulacak bir yönetmelikle düzenlenir. Yönetmelik hükümlerine aykırı hareket edilmesi halinde ilgili idare tarafından yapı kullanma izni verilmez.
Bina Enerji Performans Yönetmeliğinin Amaçları
Verimlilik önlemleri ile enerji kullanımını azaltmak,
İklim değişikliği ve artık gazların sera etkisini azaltmak,
Çevre ve ekolojik şartları korumak iyileştirmek,
Enerji harcamaları ile enerjinin maliyet üzerindeki oranını azaltmak gibi, enerji stratejisi ve politikası izlemek,
Binalarda Enerji Kimlik Belgesi düzenlemek suretiyle enerji verimliliğini yönlendirmek ve bir enerji kültürü yaratmak/yaşatmak
Bina Enerji Performans Yönetmeliğinin İlkeleri
Yeni bina tasarımında, mevcut binaların proje değişikliği gerektiren önemli tadilat projelerinde, mekanik ve elektrik tesisat değişikliklerinde binanın özelliklerine göre bu Yönetmelikte öngörülen esaslar göz önüne alınır.
Projeleri BEP yönetmeliğine uygun olmayan binalara , ilgili idare tarafından yapı ruhsatı verilmez.
Projesine BEP Yönetmeliği'ne göre uygulama yapılmayan binalara, ilgili idare tarafından yapı kullanım izin belgesi verilmez.
Yönetmeliğin uygulanmasında tereddüde düşülen hususlarda Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı'nın yazılı görüşü alınır.
Yönetmelikte tanımlanmamış konular için varsa TSE veya Avrupa standartlarının güncel halleri kullanılacak
Bu Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasından;
İlgili idareler,
Enerji kimlik belgesi (ekb) düzenlemeye yetkili kuruluşlar,
Yatırımcı kuruluşlar,
Bina sahipleri, bina yöneticileri veya enerji yöneticileri,
İşletmeci kuruluşlar,
İşveren veya temsilcileri,
Tasarım ve uygulamada görevli mimar ve mühendisler,
Uygulayıcı yükleniciler ve üreticiler,
Binanın yapılmasında, kullanılmasında ve enerji kimlik belgesi düzenlenmesinde görev alan müşavir, danışman, proje kontrolü yapan gerçek veya tüzel kişiler, enerji kimlik belgesi düzenlemeye yetkili kuruluşlar, denetleme kuruluşları ve işletme yetkilileri, görevli, yetkili ve sorumludur.
Yönetmelik hükümlerine göre inşa edilmemiş binalardan;
Projenin eksik veya hatalı olması veya standartlara uygun olmaması halinde, proje müellifleri; yapımın eksik veya hatalı olması veyahut standartlara uygun olmaması halinde ise, varsa yapı denetim kuruluşu ve yüklenici veya yapımcı firma, yetkileri oranında sorumludur.
Sistemin uygun çalışmaması işletmeden kaynaklanıyor ise, bina sahibi, yöneticisi veya varsa enerji yöneticisi veya işletmeci kuruluş doğrudan sorumlu olur.
İlgili idareler, sorumluluğun takip, tespit ve gereğinin yerine getirilmesi hususunda görevli ve yetkilidir.
İlgili idareler ve enerji kimlik belgesi (ekb) düzenlemeye yetkili kuruluşlar, projelerin ve uygulamaların bu yönetmelik hükümlerine uygun olup olmadığını denetler.
Bu yönetmeliğe uygun tasarım ve uygulaması yapılmayan binalara yapı ruhsatı veya yapı kullanım izin belgesi verilmesi durumunda, ilgili idareler, enerji kimlik belgesi (ekb) düzenlemeye yetkili kuruluşlar ve varsa yapı denetim kuruluşları sorumlu olur.
Mimari Proje Tasarımı ve Uygulama
Binanın bulunduğu konum; güneş, nem ve rüzgar etkisi dikkate alınarak ısıtma, soğutma, havalandırma ve aydınlatma imkanlarından en üst düzeyde yararlanılmalıdır. Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı araştırılmalıdır.
Mimari uygulama projesi ve sistem detayları, ısı yalıtım projesindeki malzemeler ve nokta detayları ile bütünlük sağlamalı, ısı yalıtımında sürekliliği sağlayacak şekilde, çatı-duvar, duvar-pencere, duvar-taban ve taban-döşeme duvar bileşim detaylarını içermelidir.
Mevcut binaların dış kabuğu, binanın enerji performansını olumsuz etkileyecek şekilde değiştirilemez.
Yalıtım
Binanın farklı kullanıcılarına ait bağımsız bölümleri arasındaki duvar, taban ve tavan gibi yapı elemanlarında, ısıl geçirgenlik katsayısı 0,80 W/m2K’den daha düşük olacak şekilde yalıtım uygulanır. Mekanik iklimlendirme sistemine sahip binalarda ısı ve güneş kontrollü yalıtım camları uygulanmalıdır.
Isıtma ve Soğutma Sistemleri Tasarım ve Uygulama Esasları
Yeni binalarda; yapı ruhsatına esas olan toplam kullanım alanının 2.000 m2 ve üstünde olması halinde merkezi ısıtma sistemi yapılır. Kullanım alanı 250 m2 ve üstünde olan bireysel ısıtma sistemine sahip gaz yakıt kullanılan binalarda bağımsız bölümlerde veya müstakil binalarda; yoğuşmalı tip ısıtıcı cihazlar veya entegre ekonomizerli cihazlar kullanılır.
Soğutma ihtiyacı 250 kW’dan büyük olan konut dışı binalarda merkezi soğutma sistemi tasarımları yapılır. Soğutma sistemlerin tasarımında seçilecek olan soğutucu akışkanların TS EN 378 serisi standardlarına uygun olması gerekir. Soğutma sistemlerinin işletme karakteristliklerine ve enerji ekonomisine göre ayarlarının doğru yapılması gerekir.
Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri Tasarım ve Uygulama Esasları
Tasarımda TS 3419 ve ilgili Avrupa standartları, işletme ve bakımda ise TS 5895 kullanılır. Havalandırma ve İklimlendirme sistemlerinin, bina sahibi, yöneticisi veya enerji yöneticisinin sorumluluğu altında, ilgili standartlarda belirtilen sistemin gerektirdiği periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutularak raporlanması şarttır.
Sıhhi Sıcak Su Hazırlama ve Dağıtım Sistemleri
Binalarda sıhhi sıcak su sistemlerinin düzenlenmesi hususunda TS EN 14336’ya uyulur. Yapı ruhsatına esas olan kullanım alanı 2000 m2’nin üzerindeki oteller, hastaneler, yurtlar gibi konaklama amaçlı konut harici binalar ile spor merkezlerinde enerjisi ile desteklenen merkezi sıhhi sıcak su sisteminin planlanması şarttır.
Otomatik Kontrol
Sıvı ve gaz yakıtlı kazanlarda yanma kontrolü için otomatik kontrol sistemleri tesis edilir. Merkezi ısıtma, iklimlendirme ve/veya soğutma sistemine sahip binalar, her odanın sıcaklığını ayrı ayrı düzenleyecek otomatik cihazlarla donatılır. Konut olarak kullanılan binalar hariç olmak üzere binalarda, birbirinden ayrı mekânların farklı iç sıcaklıklara ayarlanabilmesine imkân sağlayacak merkezi otomatik kontrol sistemi kurulur.
Elektrik Tesisatı ve Aydınlatma Sistemleri
Binanın toplam enerji tüketimi içerisindeki aydınlatma enerjisi payının hesaplanmasında EN 15193 standardında verilen hesap yöntemi kullanılır. Binalarda gün ışığından azami derecede faydalanmak ve gereksiz yapay aydınlatmadan kaçınmak için;
a) Erişimi kolay el ile kontrol edilen anahtarlardan,
b) Gün ışığından faydalanma imkanı olan yerlerde, gün ışığı ile bağlantılı foto elektrikli anahtarlar ile telefon, kızıl ötesi, sonik ve ultrasonik kontrollü uzaktan kumandalı anahtarlardan,
c) Mahalde kimse olmadığında mekanın boş olduğunu algılayabilen ve yapay aydınlatmayı kapatan otomatik anahtar ve sistemlerden,
ç) Zaman ayarlı anahtarlardan biri veya birkaçı kullanılır.
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Kullanımı, Isı Pompası ve Kojenerasyon Sistemleri
Yeni yapılacak olan ve yapı ruhsatına göre esas kullanım alanı 20.000 m2 üzerinde olan binalarda ısıtma, soğutma, havalandırma, sıhhi sıcak su, elektrik ve aydınlatma enerjisi ihtiyaçlarının tamamen veya kısmen karşılanması amacıyla, yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı, hava, toprak veya su kaynaklı ısı pompası, kojenerasyon ve mikrokojenerasyon gibi sistem çözümleri tasarımcılar tarafından projelendirme aşamasında analiz edilir. Bu uygulamalardan biri veya birkaçı, bakanlık tarafından yayımlanan birim fiyatlar esas alınmak suretiyle hesaplanan, binanın toplam maliyetinin en az yüzde onuna karşılık gelecek şekilde yapılır.
Enerji Kimlik Belgesi
Enerji Kimlik Belgesi de BEP Yönetmeliğinde yer alan konulardan bir tanesidir. 5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu gereğince mevcut ve yeni binalara Enerji Kimlik Belgesi alınması zorunludur. Enerji Kimlik Belgesi, binalarda enerjinin ve enerji kaynaklarının etkin ve verimli kullanılmasını, binaların enerji ihtiyacını ve tüketilmesini resmileştiren bir belgedir.
Enerji Kimlik Belgesi sayesinde, tüm ülke genelinde binaların enerji performansı tespit edilebilirken, yapılan bu tespitler sayesinde devlet iyileştirme yollarına başvurarak ülke genelinde ekonomik açıdan kazançlar elde edinilebilecektir.
Enerji Kimlik Belgesi, BEP-TR2 programında, sisteme kayıtlı kullanıcılar tarafından erişim sağlanıp hazırlanır. Düzenleme yetkisi olan kullanıcılar; Türkiye Cumhuriyeti Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, YEGM tarafından yetkilendirilmiş Enerji Verimliliği ve Danışmanlık Şirketleri, Serbest Mühendis Müşavirler ve Ekb uzmanlarıdır. Bakanlık tarafından yeterli görüşen kişilere kullanıcı adı ve şifreleri tahsis edilir.
BEP Yönetmeliğine göre 50 m2 üzerindeki her binanın Enerji Kimlik Belgesi alması zorunludur. 50 m2’nin altında olan binalar, seralar, atölyeler ve münferit olarak inşa edilen ve ısıtılmasına ve soğutulmasına gerek duyulmayan depo, cephanelik, ardiye, ahır, ağıl vb. binalar bu yönetmeliğin kapsamı dışındadır. Mevcut binalarda ise yani yapı ruhsat tarihi 01.01.2011 yılından önceki binalarda 01.01.2020 tarihine kadar her yapının Enerji Kimlik Belgesi alması zorunludur.